για το φόβο

"Ο 17ος αιώνας ήταν ο αιώνας των μαθηματικών, ο 18ος των φυσικών επιστημών και ο 19ος της βιολογίας. Ο 20ός αιώνας μας είναι ο αιώνας του φόβου. Θα μου πείτε πως ο φόβοος δεν είναι επιστήμη. Αρχικά, όμως, η επιστήμη έχει κάποια υπευθυνότητα στην περίπτωση, αφού οι τελευταίες θεωρητικές πρόοδοί της την οδήγησαν ν'αρνηθεί την ίδια της τη φύση, κι αφού τα πρακτικά επιτεύγματά της απειλούν το σύμπαν με καταστροφή. Επιπλέον, αν ο φόβος δεν μπορεί να θεωρηθεί επιστήμη, είναι, χωρίς αμφιβολία, μια τεχνική.

Αυτό που ξαφνιάζει, πράγματι, στον κόσμο που ζούμε είναι, πρώτα απ'όλα και γενικά, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι (εκτός από τους πιστούς κάθε είδους) δεν έχουν μέλλον. Δεν υπάρχει αξιόλογη ζωή χωρίς προβολή στο μέλλον, χωρίς ελπίδα ωρίμανσης και προόδου. [...]
Δεν είναι, φυσικά, η πρώτη φορά που οι άνθρωποι βρίσκονται μπροστά σ'ένα μέλλον υλικά αδιέξοδο. Παλιά όμως θριάμβευαν, συνήθως χάρη στο λόγο και στη φωνή. Επικαλούνταν άλλες αξίες που εμψύχωναν τις προσδοκίες τους. Σήμερα, κανείς δεν μιλά πια (εκτός από κείνους που επαναλαμβάνονται), επειδή ο κόσμος μοιάζει να οδηγείται από τυφλές και κουφές δυνάμεις που δεν θ'ακούσουν τις προειδοποιητικές κραυγές, ούτε τις συμβουλές, ούτε τις παρακλήσεις. Κάτι έσπασε μέσα μας μετά από το θέαμα των χρόνων που μόλις ζήσαμε. Κάτι σαν την αιώνια εμπιστοσύνη του ανθρώπου, που τον έκανε πάντα να πιστεύει ότι μπορούσε να περιμένει από το συνάνθρωπό του αντιδράσεις ανθρώπινες, μιλώντας του τη γλώσσα της ανθρωπιάς. Είδαμε ψεύδη, εξευτελισμούς, φόνους, εξορίες, βασανιστήρια, και κάθε φορά ήταν αδύνατο να πείσουμε εκείνους που τα διέπρατταν να μην το κάνουν, επειδή ήταν σίγουροι για τις πράξεις τους κι επειδή δεν πείθεις κάτι το αφηρημένο, δηλαδή τον αντιπρόσωπο μιας ιδεολογίας.

Ο μακρύς διάλογος των ανθρώπων σταμάτησε. Κι όπως είναι φυσικό, αν δεν μπορούμε να πείσουμε κάποιον, αυτός προκαλεί φόβο. [...] Ζούμε μέσα στον τρόμο γιατί η πειθώ έχει χάσει τη δύναμή της, γιατί ο άνθρωπος παραδόθηκε ολοκληρωτικά στην ιστορία και δεν μπορεί πλέον να στραφεί προς εκείνη την πλευρά του εαυτού του, το ίδιο αληθινή όπως και η ιστορική πλευρά, την οποία ξαναβρίσκει μπροστά στην ομορφιά του κόσμου και των προσώπων. Γιατί ζούμε στον κόσμο του αφηρημένου, τον κόσμο των γραφείων και των μηχανών, των απόλυτων ιδεών και του δύσκαμπτου μεσσιανισμού. Ασφυκτιούμε ανάμεσα σε ανθρώπους που πιστεύουν ότι έχουν απόλυτο δίκιο, είτε πρόκειται για τη μηχανή τους είτε για τις ιδέες τους. Και, για όλους εκείνους που ζουν μόνο με το διάλογο και τη φιλία των ανθρώπων, τούτη η σιωπή είναι το τέλος του κόσμου.
[...]
Μεταξύ των ισχυρών, αυτοί είναι άνθρωποι χωρίς βασίλειο. Δεν θα μπορέσουν να επιτρέψουν στην άποψή τους ν'αναγνωριστεί (δεν λέω να θριαμβεύσει, αλλά ν'αναγνωριστεί), και δεν θα μπορέσουν να ξαναβρούν την πατρίδα τους παρά μόνο όταν θα συνειδητοποιήσουν τι ακριβώς θέλουν και το εκφράσουν απλά και δυνατά έτσι ώστε τα λόγια τους να καταφέρουν να δέσουν σφιχτά μια δέσμη ενεργειών. Κι επειδή ο φόβος δεν είναι η κατάλληλη ατμόσφαιρα για τη σωστή σκέψη, θα χρειαστεί επομένως, πρώτα απ'όλα, να είναι εντάξει με το φόβο.

Και για να είναι εντάξει μ'αυτόν, πρέπει να κατανοήσουν τι σημαίνει και τι αρνείται. [...]"

[Αλμπέρ Καμύ, Ο αιώνας του φόβου, δημοσιευμένο το 1945, από την έκδοση με κείμενά του Σκέψεις για την τρομοκρατία, εκδόσεις Καστανιώτη, 2003]

*τα τονισμένα αποσπάσματα έχουν υποδειχθεί από μένα

με τα λόγια του Καρούζου

ΣΤΑΘΜΙΖΟΝΤΑΣ Ή ΚΑΠΩΣ ΕΤΣΙ
Παράξενο μα η ζωή αστράφτει περισσότερο πιστεύω
στην εξαθλίωση
λεπταίνει ο χρόνος, εξοντώνει η πικρή πολύφυλλη απουσία
τα δευτερόλεπτα στα τέρματα των αριθμών ωσάν μικρόβια.
Ήτανε, λέει, δουλειά μας η ποίηση κι αφήναμε την αλήθεια
να τρέχει απ'το χαλασμένο καζανάκι.

[Νίκος Καρούζος, από τη συλλογή Δυνατότητες και χρήση της ομιλίας, 1979]
ΚΙ ΑΛΛΕΣ ΑΚΟΜΗ ΛΕΞΕΙΣ
Το έξω δε μας φταίει τίποτα
το προς τα έξω μάς φταίει.
Μέσ' στους καθρέφτες των μαγαζιών
ολόξαφνα
το βλέμμα μου γυρίζοντας βλέπω
το βλέμμα μου
την αδιέξοδη ματιά του σφαζόμενου ζώου.
Κι όλα με στέλνουν έρημο στην ερημιά μου.
Μαζεύεται σιγά-σιγά η καταιγίδα.
Σηκώνω τα μάτια και τη βλέπω:
θα ξεσπάσει.

[Νίκος Καρούζος, από τη συλλογή Αναμνηστική λήθη, 1982]

λέξεις παπάρια νο.3

Το κείμενο του ποινικού εγκληματία Θέμου Αναστασιάδη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του. Με κάποια λάθη ή παραλείψεις. Πιθανότατα, να το πετσόκοψε η αρχισυνταξία -πολύ πιθανό να της χρωστάει μισθούς, ένσημα ή άλλα τέτοια ασήμαντα νομιμοφανή. Με τη μέθοδο 'για την αποκατάσταση της αλήθειας' που χρησιμοποιούσε ο Μπρεχτ, σας παραθέτω το αυθεντικό, προς χάριν της ενημέρωσης του αναγνωστικού κοινού -όπως είχα κάνει και παλιότερα:

Να ψηφίζουν ΜΟΝΟ οι λαθρομετανάστες στην Ελλάδα [δημοσιευμένος τίτλος]

== Να ψηφίζουμε εμείς οι ποινικοί περισσότερο από τους λαθρομετανάστες == [ο αυθεντικός τίτλος που απορρίφθηκε, λόγω προχωρημένου συντακτικού και υφέρπουσας ειρωνείας την οποία δεν έπιασαν στον κάτω όροφο]

Όταν το Συμβούλιο της Επικρατείας βγάζει αποφάσεις που παγώνουν ολόκληρα αναπτυξιακά έργα για να μην πειραχθεί ένα δεντράκι είναι «καλό και άγιο» για την προοδευτική υποκριτική αριστερά. Ως αναπτυξιακά έργα νοούνται όλες οι παραφυάδες και οι μπετόν απολήξεις των επιχειρηματικών ονειρώξεων του Λαλιώτη, του Βωβού και του Κακλαμάνη, καθώς και μιας παρέας φίλων μου εκδοτών που μαζευόμαστε μετά τα ματς του Γαύρου στο Μικρολίμανο και τα λέμε, πίνοντας grappa και μασουλώντας camembert. Αν δεν είχαμε και αυτή την υποκριτική αριστερά, θα τα'΄χαμε αποψιλώσει όλα τα γαμημένα άχρηστα δεντράκια και θα'χαμε κάνει τώρα χρυσές δουλειές. Κωλοχώρα, δεν καταλαβαίνει τους επιχειρηματίες... Τώρα, λοιπόν, που το ΣτΕ πήρε την άκρως σημαντική ΕΘΝΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ (κεφαλαία γράμματα για να καταλαβαίνεις και να εμπεδώνεις τα σημαντικά, ηλίθιε αναγνώστη μου) να μην επιτραπεί η ΨΗΦΟΣ των αλλοδαπών στις εκλογές, χάριν της εθνικής ΟΜΟΙΟΓΕΝΕΙΑΣ (πάλι κεφαλαία, γιατί με μικρά θα το προσπερνούσες, αφού είναι ακατανόητη έννοια -ενώ με κεφαλαία σου εντυπώνεται χωρίς να χρειάζεται να την καταλάβεις) το λένε αντιδραστικό και φασιστικό. Ευτυχώς βέβαια, γιατί κανονικά θα'πρεπε να τα λένε για μένα που γράφω τέτοιους εμετούς και περνάνε απαρατήρητοι. Και έτσι έχω γλιτώσει πολύ γιαούρτι και σκατό.